Matura z historii w roku 2023 i 2024 - wymagania egzaminacyjne

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

⇑I. Historia jako nauka.

Zdający:

analizuje różne oceny historiografii, dotyczące dziejów ojczystych i powszechnych.

⇑II. Pradzieje i historia starożytnego Wschodu.

Zdający:

1) wyjaśnia zagadnienie rewolucji neolitycznej;

2) porównuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim Wschodzie;

3) charakteryzuje organizację państw i strukturę społeczeństw w cywilizacjach starożytnego Bliskiego Wschodu;

4) rozpoznaje najważniejsze osiągnięcia kulturowe starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu;

5) charakteryzuje wierzenia ludów tworzących cywilizację starożytnego Bliskiego Wschodu, z uwzględnieniem judaizmu.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego.

⇑III. Świat starożytnych Greków.

Zdający:

1) charakteryzuje geograficzne warunki ukształtowania się cywilizacji greckiej;

2) porównuje organizację społeczeństwa Aten i Sparty oraz formy ustrojowe greckich polis;

3) opisuje różne formy ekspansji w świecie greckim (kolonizację grecką i fenicką, wojny grecko- perskie i ekspansję Aleksandra Macedońskiego);

4) charakteryzuje religię starożytnych Greków;

5) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Greków.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia funkcjonowanie demokracji w Atenach czasów Peryklesa;

2) wyjaśnia specyfikę kultury hellenistycznej.

⇑IV. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu.

Zdający:

1) charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne (w tym problem niewolnictwa) w państwie rzymskim doby republiki oraz cesarstwa, z uwzględnieniem roli Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta;

2) omawia charakter ekspansji rzymskiej i wyjaśnia ideę imperium rzymskiego;

3) charakteryzuje wierzenia religijne starożytnych Rzymian;

4) wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim;

5) wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku państwa rzymskiego;

6) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Rzymian.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje organizację armii oraz etapy ekspansji rzymskiej;

2) rozpoznaje dziedzictwo antyku grecko-rzymskiego we współczesnym świecie.

⇑V. Bizancjum i świat islamu.

Zdający:

1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie i charakteryzuje jego osiągnięcia w zakresie kultury; 2) wyjaśnia genezę islamu i charakteryzuje główne zasady tej religii;

3) przedstawia główne kierunki ekspansji arabskiej; 4) opisuje charakterystyczne cechy kultury arabskiej i rozpoznaje jej najważniejsze osiągnięcia.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto charakteryzuje etapy ekspansji Arabów i ocenia ich politykę wobec ludności podbitej.

⇑VI. Europa wczesnego średniowiecza.

Zdający:

1) opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków, ze szczególnym uwzględnieniem polityki Karola Wielkiego;

2) charakteryzuje ideę cesarstwa karolińskiego i porównuje ją z ideą cesarstwa Ottonów;

3) opisuje proces tworzenia się państw w Europie, z uwzględnieniem ich chrystianizacji.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje wierzenia i organizację społeczną Słowian;

2) opisuje proces powstawania pierwszych państw w Europie Środkowo-Wschodniej z uwzględnieniem wpływu cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej;

3) charakteryzuje kierunki ekspansji Normanów.

⇑VII. Europa w okresie krucjat.

Zdający:

1) wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny, a także charakter rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą;

2) charakteryzuje polityczne, społeczno- gospodarcze i religijne uwarunkowania wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej i rekonkwisty oraz przedstawia ich skutki.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje i ocenia rolę zakonów w średniowiecznej Europie;

2) opisuje kierunki, charakter oraz konsekwencje najazdów mongolskich dla Europy.

⇑VIII. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy.

Zdający:

1) charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym;

2) opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XI—XIII w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje formy produkcji i handlu w średniowieczu;

2) charakteryzuje genezę, rozwój i rolę średniowiecznych miast, z uwzględnieniem miejskich republik kupieckich.

⇑IX. Polska w okresie wczesnopiastowskim.

Zdający:

1) wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego i jego chrystianizacji, z uwzględnieniem roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego;

2) opisuje zmiany terytorialne państwa polskiego w X-XII w.;

3) rozpoznaje tendencje centralistyczne i decentralistyczne w życiu politycznym państwa polskiego w X-XII w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje organizację państwa wczesnopiastowskiego;

2) dokonuje bilansu panowania władców piastowskich (do 1138 r.).

⇑X. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego.

Zdający:

1) wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno-gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego;

2) przedstawia nowe zagrożenia zewnętrzne (Marchia Brandenburska, Zakon Krzyżacki, Mongołowie);

3) opisuje przemiany społeczno- gospodarcze na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-kulturowe skutki kolonizacji na prawie niemieckim;

4) charakteryzuje proces przezwyciężenia rozbicia politycznego ziem polskich, ze wskazaniem na rolę władców i Kościoła.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje przebieg walk o tron senioralny w kontekście postanowień tzw. testamentu Bolesława Krzywoustego;

2) charakteryzuje proces formowania się społeczeństwa stanowego w Polsce.

⇑XI. Europa późnego średniowiecza.

Zdający:

1) charakteryzuje przemiany społeczne i gospodarcze w Europie w późnym średniowieczu;

2) charakteryzuje następstwa upadku cesarstwa bizantyjskiego i ekspansji tureckiej dla Europy.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje kryzysy polityczne, społeczne i religijne późnego średniowiecza;

2) opisuje i wyjaśnia proces powstawania monarchii stanowych w Europie.

⇑XII. Polska w XIV-XV w.

Zdający:

1) opisuje proces zjednoczeniowy i rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV-XV w.;

2) charakteryzuje rozwój monarchii stanowej w Polsce, uwzględniając strukturę społeczeństwa polskiego w późnym średniowieczu i rozwój przywilejów szlacheckich;

3) wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania związków Polski z Węgrami i Litwą w XIV-XV w.;

4) charakteryzuje i ocenia stosunki polsko-krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej z perspektywy obu narodów;

2) rozpoznaje przejawy wielokulturowości na ziemiach polskich w XIV-XV w., z uwzględnieniem stosunku Kazimierza Wielkiego do diaspory żydowskiej;

3) dokonuje bilansu panowania władców panujących w Polsce w XIV i XV w.;

4) ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów w XV w.

⇑XIII. Kultura średniowiecza.

Zdający:

1) wyjaśnia uniwersalny charakter kultury średniowiecza, wskazując na wyjątkową rolę chrześcijaństwa;

2) rozpoznaje dokonania okresu średniowiecza w dziedzinie kultury, z uwzględnieniem dorobku polskiego średniowiecza;

3) określa znaczenie chrześcijaństwa w obrządku łacińskim dla rozwoju kultury polskiej;

4) charakteryzuje sztukę romańską i gotycką.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje rolę uniwersytetów i ich organizację oraz wyjaśnia przyczyny trwałości idei uniwersyteckiej;

2) charakteryzuje przemiany życia religijnego w okresie średniowiecza.

⇑XIV. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej.

Zdający:

1) charakteryzuje przyczyny i przebieg wypraw odkrywczych;

2) wyjaśnia wpływ wielkich odkryć geograficznych na społeczeństwo, gospodarkę i kulturę Europy oraz obszarów pozaeuropejskich.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto przedstawia proces rozrostu posiadłości kolonialnych państw europejskich w XVI-XVIII w.

⇑XV. Czasy renesansu.

Zdający:

1) wyjaśnia główne prądy ideowe epoki;

2) rozpoznaje dokonania twórców renesansowych w dziedzinie kultury;

3) charakteryzuje sztukę renesansową.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego.

⇑XVI. Reformacja i jej skutki.

Zdający:

1) wyjaśnia religijne, polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania i następstwa reformacji, opisując jej główne nurty i postaci;

2) wyjaśnia rolę soboru trydenckiego i opisuje różne aspekty reformy Kościoła katolickiego;

3) opisuje mapę wyznaniową Europy w XVI w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) porównuje najważniejsze wyznania protestanckie;

2) przedstawia i ocenia kontrreformacyjne działania Kościoła katolickiego;

3) wyjaśnia wpływ reformacji i kontrreformacji na kulturę.

⇑XVII. Europa w XVI-XVII w.

Zdający:

1) przedstawia drogę do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej;

2) charakteryzuje konflikty polityczne w Europie, z uwzględnieniem ekspansji tureckiej i charakteru wojny trzydziestoletniej;

3) wyjaśnia genezę i opisuje następstwa rewolucji angielskich.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego w XVI-XVII w.;

2) charakteryzuje przemiany kapitalistyczne w życiu gospodarczym Europy Zachodniej XVI-XVII w.;

3) charakteryzuje sztukę barokową.

⇑XVIII. Państwo polsko-litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów.

Zdający:

1) opisuje zmiany terytorialne państwa polsko-litewskiego i charakteryzuje jego stosunki z sąsiadami w XVI w.;

2) wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej Polsce i ocenia funkcjonowanie demokracji szlacheckiej;

3) omawia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego (gospodarka folwarczno-pańszczyźniana) na tle europejskim;

4) przedstawia sytuację wyznaniową na ziemiach państwa polsko-litewskiego w XVI w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia rozwiązanie problemu państw zakonnych w Prusach i Inflantach;

2) charakteryzuje ruch egzekucyjny szlachty (wskazując przedstawicieli) i ocenia jego znaczenie dla rozwoju parlamentaryzmu w państwie polsko- litewskim.

⇑XIX. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Zdający:

1) wyjaśnia przyczyny, okoliczności i następstwa zawarcia unii realnej pomiędzy Koroną a Litwą;

2) charakteryzuje ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów w świetle postanowień unii lubelskiej;

3) opisuje strukturę terytorialną i ludnościową Rzeczypospolitej Obojga Narodów;

4) wyjaśnia prawne i kulturowe podstawy tolerancji religijnej na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto ocenia kulturową rolę Polski w przeniesieniu wzorców cywilizacji zachodniej na obszary ruskie i litewskie.

⇑XX. Pierwsze wolne elekcje i ich następstwa.

Zdający:

1) opisuje okoliczności, zasady, przebieg i następstwa pierwszych wolnych elekcji;

2) charakteryzuje działania Stefana Batorego w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto charakteryzuje sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej na początku panowania Zygmunta III Wazy.

⇑XXI. Renesans w Polsce.

Zdający:

1) ocenia dorobek polskiej myśli politycznej doby renesansu;

2) rozpoznaje dokonania twórców polskiego odrodzenia w dziedzinie kultury.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto ocenia wpływ reformacji i kontrreformacji na rozwój kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

⇑XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

Zdający:

1) omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie panowania Wazów;

2) opisuje sytuację wewnętrzną i położenie międzynarodowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1669-1696;

3) ocenia znaczenie bitwy pod Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy;

4) charakteryzuje zmiany granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania XVII-wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

⇑XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

Zdający:

1) opisuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze;

2) wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;

3) rozpoznaje dokonania twórców epoki baroku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje i ocenia projekty wzmocnienia władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym: Piotra Skargi, Jana Kazimierza;

2) opisuje sarmatyzm jako ideologię i styl życia szlachty w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

⇑XXIV. Europa w dobie oświecenia.

Zdający:

1) charakteryzuje postęp techniczny i przemiany kapitalistyczne w Europie Zachodniej;

2) wyjaśnia główne idee oświecenia i rozpoznaje dokonania epoki w dziedzinie kultury;

3) charakteryzuje absolutyzm oświecony na przykładach państw sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów;

4) charakteryzuje proces modernizacji Rosji w XVIII w. i rosyjską ideę imperium.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje rozwój parlamentaryzmu i rewolucję przemysłową w Anglii;

2) charakteryzuje sztukę klasycystyczną.

⇑XXV. Rewolucje XVIII w.

Zdający:

1) wyjaśnia genezę i charakteryzuje następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość;

2) charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle założeń konstytucji amerykańskiej;

3) wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolucji francuskiej;

4) ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej;

5) przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto wyjaśnia specyfikę okresu jakobińskiego.

⇑XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja).

Zdający:

1) opisuje i ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich;

2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, wskazując przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;

3) przedstawia reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta;

4) wyjaśnia przyczyny i przedstawia zasięg terytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej;

5) wyjaśnia okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Konstytucji 3 maja.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje i ocenia projekty naprawy Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w., w tym: Stanisława Leszczyńskiego, Stanisława Konarskiego;

2) wyjaśnia znaczenie konfederacji barskiej;

3) charakteryzuje położenie międzynarodowe i sytuację wewnętrzną Rzeczypospolitej po pierwszym rozbiorze.

⇑XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie).

Zdający:

1) wyjaśnia wpływ konfederacji targowickiej na wybuch wojny z Rosją;

2) charakteryzuje przebieg powstania kościuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego przywódców;

3) opisuje zasięg terytorialny drugiego i trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej;

4) przedstawia przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) przedstawia przebieg wojny w obronie Konstytucji 3 maja;

2) ocenia postać Tadeusza Kościuszki jako pierwszego polskiego nowożytnego bohatera narodowego;

3) charakteryzuje wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.

⇑XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej.

Zdający:

1) rozpoznaje dokonania przedstawicieli polskiego oświecenia w dziedzinie kultury;

2) rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze zabytki architektury i sztuki doby oświecenia w Polsce;

3) omawia rolę instytucji oświeceniowych (Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Załuskich, teatr, czasopiśmiennictwo).

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto omawia rolę Stanisława Augusta jako mecenasa sztuki.

⇑XXIX. Epoka napoleońska.

Zdający:

1) charakteryzuje walkę Francji o dominację w Europie;

2) przedstawia przykłady zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnieniem Legionów Polskich we Włoszech;

3) charakteryzuje genezę, ustrój i dzieje Księstwa Warszawskiego;

4) ocenia znaczenie epoki napoleońskiej dla losów Francji i Europy.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto ocenia stosunek Napoleona do sprawy polskiej.

⇑XXX. Europa i świat po kongresie wiedeńskim.

Zdający:

1) przedstawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy i świata, z uwzględnieniem podziału ziem polskich;

2) opisuje funkcjonowanie systemu wiedeńskiego i charakteryzuje próby jego podważenia;

3) przedstawia przebieg rewolucji przemysłowej w Europie i Stanach Zjednoczonych oraz wskazuje jej najważniejsze konsekwencje społeczno-gospodarcze;

4) omawia najważniejsze prądy kulturowe oraz nurty ideowe I poł. XIX wieku, uwzględniając ich przedstawicieli;

5) wyjaśnia genezę i skutki Wiosny Ludów;

6) charakteryzuje wojnę krymską i jej następstwa.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia rolę Świętego Przymierza;

2) charakteryzuje ruchy społeczne i niepodległościowe w I poł. XIX w.;

3) wyjaśnia założenia doktryny Monroe;

4) charakteryzuje przebieg Wiosny Ludów w Europie.

⇑XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815-1848.

Zdający:

1) charakteryzuje sytuację polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturową Królestwa Polskiego, ziem zabranych, zaboru pruskiego i austriackiego;

2) wyjaśnia genezę powstania listopadowego i opisuje jego następstwa;

3) opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie;

4) wyjaśnia okoliczności wybuchu powstania krakowskiego i opisuje jego skutki, z uwzględnieniem tzw. rabacji galicyjskiej;

5) opisuje następstwa Wiosny Ludów na ziemiach polskich i przedstawia udział Polaków w Wiośnie Ludów w Europie;

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje ruch spiskowy na ziemiach polskich;

2) wyjaśnia przyczyny i charakter przemian społecznych i gospodarczych na ziemiach polskich w I poł. XIX w.;

3) porównuje programy głównych obozów Wielkiej Emigracji, rozpoznając ich przedstawicieli;

4) charakteryzuje różnice między klasycyzmem i romantyzmem.

6) rozpoznaje i charakteryzuje dorobek kultury polskiej I poł. XIX w.

⇑XXXII. Powstanie styczniowe i jego następstwa.

Zdający:

1) wyjaśnia genezę powstania styczniowego i opisuje jego następstwa;

2) opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie;

3) charakteryzuje organizację polskiego państwa podziemnego w okresie powstania styczniowego, z uwzględnieniem roli jego przywódców, w tym Romualda Traugutta;

4) przedstawia problem uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje z procesem uwłaszczeniowym w pozostałych zaborach.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia znaczenie powstania styczniowego dla kształtowania się nowoczesnego narodu polskiego;

2) opisuje przykłady działalności Polaków w czasie zesłania na Syberii.

⇑XXXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku.

Zdający:

1) porównuje procesy zjednoczeniowe Włoch i Niemiec w XIX w.;

2) wyjaśnia przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;

3) omawia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto przedstawia reformy wewnętrzne w państwach zaborczych w II połowie XIX i na początku XX wieku.

⇑XXXIV. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe.

Zdający:

1) przedstawia przemiany gospodarcze w Europie i świecie, wymienia najważniejsze odkrycia naukowe i dokonania techniczne; charakteryzuje procesy migracyjne;

2) charakteryzuje nowe prądy ideowe i kulturowe, ruch emancypacyjny kobiet, przemiany obyczajowe i początki kultury masowej;

3) wyjaśnia procesy demokratyzacji ustrojów państw Europy Zachodniej;

4) charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto wyjaśnia związki ideologii z ruchami narodowowyzwoleńczymi i zjednoczeniowymi, z działalnością partii politycznych oraz związków zawodowych.

⇑XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku.

Zdający:

1) wyjaśnia cele i porównuje metody polityki zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej (w tym ziem zabranych) - rusyfikacja, germanizacja, autonomia galicyjska;

2) porównuje zmiany zachodzące w sytuacji społeczno-gospodarczej w trzech zaborach;

3) charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców;

4) charakteryzuje proces formowania się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków i innych grup narodowych zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega znaczenie języka, wiary, edukacji dla podtrzymania świadomości narodowej;

5) rozpoznaje przejawy odradzania się polskości na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach;

6) przedstawia genezę nowoczesnych ruchów politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy), z uwzględnieniem ich przedstawicieli, w tym: Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego;

7) wyjaśnia genezę, charakter i skutki rewolucji w latach 1905-1907 w Królestwie Polskim.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje rozwój przemysłowy ziem polskich, z uwzględnieniem urbanizacji;

2) charakteryzuje nowe klasy i warstwy społeczne.

⇑XXXVI. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX wieku.

Zdający:

1) wyjaśnia specyfikę polskiego pozytywizmu oraz twórczości młodopolskiej;

2) rozpoznaje dorobek kultury polskiej doby pozytywizmu i Młodej Polski;

3) wskazuje przykłady najwybitniejszych dzieł tworzonych „ku pokrzepieniu serc”;

4) rozpoznaje najważniejszych ludzi nauki oraz omawia ich dokonania.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje podstawy ideowe i program polskiego pozytywizmu;

2) charakteryzuje różne nurty w sztuce na przełomie XIX i XX w.;

3) ocenia rolę kultury polskiej w dziele zachowania tożsamości narodowej przez Polaków w dobie rusyfikacji i germanizacji.

⇑XXXVII. I wojna światowa.

Zdający:

1) wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny, z uwzględnieniem procesu powstawania dwóch przeciwstawnych systemów sojuszy;

2) opisuje charakter działań wojennych na różnych frontach;

3) wyjaśnia okoliczności przystąpienia USA do wojny i ich rolę w konflikcie;

4) przedstawia przyczyny i skutki rewolucji lutowej i październikowej w Rosji;

5) wyjaśnia przyczyny klęski państw centralnych i Rosji.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) przedstawia przebieg działań wojennych na najważniejszych frontach, dostrzegając zależności między nimi;

2) charakteryzuje sytuację ludności cywilnej, z uwzględnieniem przykładów eksterminacji.

⇑XXXVIII. Sprawa polska w przededniu i podczas I wojny światowej.

Zdający:

1) omawia stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu wojny;

2) przedstawia koncepcje polskich ugrupowań politycznych wobec nadciągającego konfliktu światowego;

3) analizuje umiędzynarodowienie sprawy polskiej (m.in. akt 5 listopada, rola USA i rewolucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 r.);

4) charakteryzuje przykłady zaangażowania militarnego Polaków podczas wojny, ze szczególnym uwzględnieniem losów Legionów.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje polskie przedsięwzięcia polityczne po stronie państw centralnych i Ententy;

2) ocenia skalę zniszczeń wojennych na ziemiach polskich;

3) opisuje tragizm losów Polaków wcielonych do armii zaborczych.

⇑XXXIX. Europa i świat po I wojnie światowej.

Zdający:

1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe następstwa wojny; ocenia straty wojenne, wylicza społeczne i gospodarcze następstwa wojny;

2) przedstawia postanowienia traktatu wersalskiego; charakteryzuje słabe strony ładu wersalskiego;

3) charakteryzuje cele Ligi Narodów;

4) wyjaśnia znaczenie układów z Rapallo i Locarno dla ładu międzynarodowego;

5) charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy;

6) rozpoznaje dorobek okresu międzywojennego w dziedzinie kultury i nauki.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) przedstawia postanowienia traktatów pokojowych podpisanych z sojusznikami Niemiec;

2) ocenia funkcjonowanie Ligi Narodów i skutki amerykańskiego izolacjonizmu;

3) wyjaśnia przyczyny wielkiego kryzysu gospodarczego i ocenia skuteczność metod jego zwalczania na świecie;

4) charakteryzuje przemiany cywilizacyjne na świecie w okresie międzywojennym.

⇑XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym.

Zdający:

1) wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną w okresie międzywojennym;

2) wyjaśnia genezę faszyzmu i charakteryzuje faszystowskie Włochy;

3) charakteryzuje drogę Hitlera do władzy w Niemczech;

4) charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną III Rzeszy w latach trzydziestych;

5) porównuje funkcjonowanie aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) porównuje systemy totalitarne charakteryzując ich imperialne cele;

2) wyjaśnia rolę ideologii w systemach totalitarnych i zjawisko kultu jednostki;

3) wyjaśnia przyczyny i opisuje przejawy kryzysu demokracji w okresie międzywojennym;

4) ukazuje skalę wewnętrznych represji w ZSRS w latach 30. (w tym tzw. operację polską NKWD 1937-1938).

⇑XLI. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej.

Zdający:

1) analizuje proces formowania się centralnego ośrodka władzy państwowej (od październikowej deklaracji Rady Regencyjnej do małej konstytucji z 1919 r.);

2) przedstawia postanowienia konferencji pokojowej w Paryżu dotyczące Polski;

3) charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnieniem powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i plebiscytów;

4) charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej;

5) porównuje kształt terytorialny I i II Rzeczypospolitej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania odzyskania niepodległości przez Polskę;

2) opisuje genezę i przebieg wojny polsko-bolszewickiej oraz jej powiązanie z kwestią ukraińską i litewską;

3) ocenia z perspektywy polskiej i europejskiej polityczne i cywilizacyjne znaczenie bitwy warszawskiej;

4) charakteryzuje proces formowania się granic z Czechosłowacją i Litwą.

⇑XLII. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej.

Zdający:

1) charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej z 1921 r.,

2) wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego, charakteryzuje jego przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, konstytucja kwietniowa z 1935 r.);

3) ocenia wpływ Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz innych polityków na kształt II Rzeczypospolitej; porównuje ich wizje Polski;

4) charakteryzuje życie polityczne w Polsce w czasie rządów sanacyjnych.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) porównuje ustrój i rzeczywistość polityczną w II Rzeczypospolitej przed i po przewrocie majowym;

2) charakteryzuje dynamikę zmian na polskiej scenie politycznej w okresie międzywojennym;

3) ocenia skuteczność polskiej polityki zagranicznej w okresie międzywojennym;

4) analizuje politykę wewnętrzną władz i postawy społeczeństwa II Rzeczypospolitej wobec zagrożenia wojennego.

⇑XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej.

Zdający:

1) charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń, uwzględniając zaborowe „dziedzictwo”;

2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, uwzględniając jego wielonarodowy, wielokulturowy i wieloreligijny charakter;

3) przedstawia i ocenia dokonania pierwszych lat odbudowy (m.in. reformy Władysława Grabskiego i unifikacja państwa);

4) omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich;

5) charakteryzuje i ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej z lat 30. (m.in. reformy Eugeniusza Kwiatkowskiego).

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) analizuje stosunki narodowościowe i religijne na obszarze II Rzeczypospolitej;

2) ocenia politykę gospodarczą i społeczną władz II Rzeczypospolitej;

3) dostrzega obecność Polonii poza granicami kraju, z uwzględnieniem roli Związku Polaków w Niemczech.

⇑XLIV. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej.

Zdający:

1) rozpoznaje osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki z okresu II Rzeczypospolitej oraz ich twórców;

2) charakteryzuje zróżnicowanie kulturowe II Rzeczypospolitej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje proces upowszechniania oświaty w II Rzeczypospolitej;

2) charakteryzuje przejawy kultury masowej w Polsce międzywojennej.

⇑XLV. Świat na drodze do II wojny światowej.

Zdający:

1) przedstawia ideologiczne, polityczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej;

2) wyjaśnia wpływ polityki hitlerowskich Niemiec na rozbijanie systemu wersalskiego;

3) charakteryzuje politykę appeasementu;

4) wyjaśnia genezę paktu Ribbentrop- Mołotow i przedstawia jego postanowienia.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje proces marginalizowania Ligi Narodów przez państwa niedemokratyczne;

2) charakteryzuje i ocenia ekspansję Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii i jej uwarunkowania.

⇑XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września).

Zdający:

1) charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej;

2) wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich Niemiec i ZSRS;

3) charakteryzuje etapy wojny obronnej, podaje przykłady bohaterstwa obrońców, w tym: Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy, Kocka i zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, w tym w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach, Grodnie;

4) przedstawia podział ziem polskich między okupantów; wskazuje przykłady współpracy między nimi;

5) wyjaśnia znaczenie powołania polskich władz państwowych i sił zbrojnych na uchodźstwie;

6) wyjaśnia przyczyny przegrania przez Polskę wojny obronnej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) porównuje potencjał walczących stron;

2) przedstawia polską strategię obrony i rozmieszczenie wojsk;

3) charakteryzuje materialne i demograficzne skutki przegranej wojny obronnej;

4) przedstawia i ocenia zachowania aliantów wobec agresji hitlerowskich Niemiec.

⇑XLVII. II wojna światowa i jej etapy.

Zdający:

1) omawia współpracę hitlerowskich Niemiec i ZSRS w latach 1939-1941;

2) charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu totalitarnych mocarstw;

3) sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny światowej (polityczne i militarne);

4) charakteryzuje politykę hitlerowskich Niemiec na terenach okupowanej Europy;

5) wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi;

6) opisuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki (Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia ich ustalenia.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje przebieg działań wojennych na Dalekim Wschodzie i na innych frontach II wojny światowej;

2) omawia narodziny i działalność Wielkiej Koalicji;

3) charakteryzuje polityczne, gospodarczo-społeczne oraz kulturowe skutki II wojny światowej.

⇑XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką.

Zdający:

1) przedstawia prawno-ustrojowe regulacje okupacyjnych władz, dotyczące terytorium państwa polskiego i zamieszkującej tam ludności;

2) przedstawia realia życia codziennego w okupowanej Polsce;

3) wymienia i charakteryzuje przykłady największych zbrodni niemieckich i sowieckich (m.in. Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary, Katyń, Miednoje, Charków);

4) porównuje system sowieckich i niemieckich obozów pracy, obozów koncentracyjnych oraz obozów zagłady; omawia kwestie deportacji i wysiedleń ludności oraz jej planowanego wyniszczenia;

5) wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej;

6) charakteryzuje postawy polskiego społeczeństwa wobec polityki okupantów oraz wymienia przykłady heroizmu Polaków, w tym: Witolda Pileckiego, Maksymiliana Marii Kolbego.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) wyjaśnia rolę okupantów w zaognianiu trudnych relacji polsko- litewskich i polsko-ukraińskich;

2) porównuje i ocenia założenia i metody polityki III Rzeszy i Związku Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem eksterminacji inteligencji i duchowieństwa.

⇑XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji.

Zdający:

1) przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych, prowadzonej przez Niemcy hitlerowskie;

2) charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, zagłada);

3) rozpoznaje główne miejsca eksterminacji Żydów polskich i europejskich oraz innych grup etnicznych i społecznych na terenie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej (w tym: Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, Babi Jar).

4) opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim;

5) charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem „sprawiedliwych”, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) wyjaśnia religijne, kulturowe i polityczne korzenie rasizmu i antysemityzmu;

2) przedstawia rasistowską i antysemicką politykę Niemiec hitlerowskich przed II wojną światową;

3) przedstawia i omawia działania rządu Rzeczypospolitej Polskiej wobec tragedii Zagłady, z uwzględnieniem misji Jana Karskiego i roli „Żegoty”.

⇑L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju.

Zdający:

1) omawia działalność rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie;

2) ocenia znaczenie układu Sikorski- Majski dla obywateli polskich, znajdujących się pod okupacją sowiecką;

3) przedstawia przykłady bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej, w tym: bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, bitwę pod Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę o Kołobrzeg, bitwę o Bredę;

4) analizuje politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej;

5) charakteryzuje organizację i cele Polskiego Państwa Podziemnego;

6) charakteryzuje polityczną i militarną działalność Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Chłopskich; wskazuje różne formy oporu wobec okupantów;

7) wyjaśnia uwarunkowania akcji „Burza”;

8) charakteryzuje powstanie warszawskie (uwarunkowania polityczne, przebieg walk, następstwa powstania, postawę aliantów i Związku Sowieckiego).

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej polityki z okresu II wojny światowej, w tym: Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-Roweckiego, Władysława Andersa, Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;

2) opisuje położenie rządu Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej;

3) charakteryzuje losy armii gen. Władysława Andersa;

4) sytuuje w czasie i przestrzeni działania polskich formacji wojskowych na różnych frontach II wojny światowej;

5) opisuje walki na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, w tym: o Lwów, o Wilno.

⇑LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny.

Zdający:

1) charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej;

2) charakteryzuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata;

3) wyjaśnia cele i strukturę Organizacji Narodów Zjednoczonych i charakteryzuje rolę tej organizacji w powojennym świecie;

4) opisuje przyczyny rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i wyjaśnia genezę zimnej wojny (z uwzględnieniem wojny w Korei);

5) charakteryzuje powojenny problem niemiecki;

6) omawia proces sowietyzacji państw Europy Środkowo-Wschodniej;

7) wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki polityczno-wojskowe;

8) charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w NRD w 1953 roku i na Węgrzech w 1956 roku i Czechosłowacji w 1968 roku.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia ludobójstwa (sąd w Norymberdze), użycia broni atomowej, współistnienia państw demokratycznych z państwami totalitarnymi;

2) wyjaśnia okoliczności utworzenia państwa Izrael i genezę konfliktu arabsko-izraelskiego;

3) omawia przemiany w Chinach po II wojnie światowej; charakteryzuje system maoistowski.

⇑LII. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty.

Zdający:

1) wyjaśnia genezę procesów dekolonizacyjnych w Azji i Afryce;

2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki konfliktów zimnowojennych, w tym wojny w Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz wojny w Afganistanie;

3) wyjaśnia charakter konfliktów na Bliskim Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu arabsko- izraelskiego;

4) charakteryzuje genezę i etapy integracji europejskiej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) omawia przemiany w Chinach po śmierci Mao Zedonga;

2) wyjaśnia przyczyny i uwarunkowania rozwoju terroryzmu w Europie i na świecie.

⇑LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie.

Zdający:

1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie najważniejszych przemian naukowo- technicznych na świecie po II wojnie światowej;

2) analizuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej;

3) charakteryzuje zjawisko „rewolucji obyczajowej” i ruchów młodzieżowych, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń 1968 roku;

4) opisuje rozwój nowych środków komunikacji społecznej i ocenia ich znaczenie.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto: 1) dostrzega problem biedy we współczesnym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem państw Południa;

2) charakteryzuje najważniejsze współczesne zagrożenia cywilizacyjne;

3) wyjaśnia rolę religii we współczesnym świecie, w tym znaczenie Soboru Watykańskiego II dla działalności Kościoła katolickiego w świecie i idei ekumenizmu;

4) charakteryzuje rolę kultury masowej i sportu we współczesnym świecie.

⇑LIV. Świat na przełomie tysiącleci.

Zdający:

1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i określa jego następstwa;

2) charakteryzuje przemiany społeczno- polityczne w Europie ŚrodkowoWschodniej w latach 1989-1991;

3) opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii oraz wojny czeczeńskie;

4) charakteryzuje kontynuację procesu integracji w Europie i przedstawia główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) wyjaśnia przyczyny rosnącego znaczenia Chin w świecie współczesnym;

2) charakteryzuje nowe zagrożenia dla ładu międzynarodowego.

⇑LV. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944-1948).

Zdający:

1) opisuje straty demograficzne, gospodarcze i kulturowe po II wojnie światowej;

2) porównuje obszar państwa polskiego przed i po II wojnie światowej;

3) charakteryzuje okoliczności i etapy przejmowania władzy w Polsce przez komunistów;

4) omawia działalność opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego, w tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN), Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW);

5) charakteryzuje losy żołnierzy wyklętych/niezłomnych;

6) opisuje represje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augustowska);

7) charakteryzuje okres odbudowy oraz ocenia projekt reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu i handlu.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto omawia sytuację polskiej emigracji politycznej i działalność rządu Rzeczypospolitej na uchodźstwie.

⇑LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.

Zdający:

1) przedstawia proces sowietyzacji kraju na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo-społecznej i kulturowej;

2) omawia i ocenia skutki terroru stalinowskiego w Polsce;

3) wyjaśnia przyczyny i następstwa poznańskiego Czerwca oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 roku;

4) opisuje formy i skutki prześladowania Kościoła katolickiego.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) wyjaśnia założenia propagandy komunistycznej i charakteryzuje cechy sztuki socrealizmu;

2) wyjaśnia rolę Radio Wolna Europa wobec propagandy komunistycznej;

3) charakteryzuje przejawy odwilży popaździernikowej.

⇑LVII. Polska w latach 1957-1981.

Zdający:

1) charakteryzuje system władzy

w latach 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS; opisuje proces industrializacji i funkcjonowanie gospodarki planowej;

2) wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów społecznych w latach 1968, 1970 i 1976;

3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę Kościoła katolickiego;

4) charakteryzuje i ocenia działalność opozycji politycznej w latach 1976-1980;

5) ocenia rolę papieża Jana Pawła II i jego wpływ na przemiany w Polsce i krajach sąsiednich;

6) wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 roku;

7) charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność” i ocenia jego wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce i w Europie.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) opisuje postawy społeczne od negacji i oporu po przystosowanie i współpracę;

2) wyjaśnia znaczenie obchodów millenijnych w roku 1966, z uwzględnieniem roli prymasa Stefana Wyszyńskiego;

3) rozpoznaje najważniejsze postacie „Solidarności” (z perspektywy ogólnopolskiej);

4) charakteryzuje osiągnięcia polskich twórców kultury, ludzi nauki i sportowców w latach 60. i 70.

⇑LVIII. Dekada 1981-1989.

Zdający:

1) wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego specyfikę oraz społeczne, gospodarcze i polityczne skutki;

2) charakteryzuje postawy Polaków wobec stanu wojennego, przedstawia formy oporu społecznego oraz ocenia rolę ks. Jerzego Popiełuszki i okoliczności jego śmierci;

3) wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia okrągłego stołu opisuje i ocenia jego skutki;

4) rozpoznaje największe powojenne polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki, z uwzględnieniem twórczości emigracyjnej.

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) ocenia międzynarodową reakcję na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce;

2) opisuje i ocenia politykę władz PRL względem Kościoła w latach 80.;

3) opisuje wpływ Kościoła katolickiego na ruch społeczny Polaków;

4) charakteryzuje realia życia codziennego w PRL lat 80.

⇑LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI wieku.

Zdający:

1) przedstawia proces rozpadu Układu Warszawskiego i odzyskiwania suwerenności przez Polskę;

2) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989-1997, wyjaśnia ich międzynarodowe uwarunkowania;

3) wyjaśnia kontrowersje wokół problemu dekomunizacji i lustracji;

4) ocenia proces transformacji ustrojowej i gospodarczej;

5) charakteryzuje i ocenia polską politykę zagraniczną (w tym przystąpienie Polski do NATO i do Unii Europejskiej).

spełnia wymagania określone dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1) charakteryzuje przemiany społeczno- polityczne, gospodarcze i kulturowe lat 90.;

2) charakteryzuje polityczne spory o kształt wolnej Polski;

3) ocenia społeczne koszty transformacji.